L'ikurriña, le drapeau basque fête ses 130 ans

Le 14 juillet n'est pas uniquement la date anniversaire de la prise de la Bastille en 1789. Au Pays Basque, c'est aussi et surtout le jour où l'ikurriña, le drapeau basque a été présenté pour la première fois. C'était à Bilbao en 1894, il y a donc 130 ans.

Les origines du symbole du peuple basque

Les frères Sabino et Luis de Arana Goiri ont conçu l'ikurriña peu avant le 14 juillet 1894. Ce jour-là, le drapeau national basque a flotté pour la première fois dans le vieux quartier à Bilbao, à "Euskeldun Batzokija" un lieu de réunion et de réflexion. Ce premier ikurriña, qui était en laine, a été hissé par le membre le plus ancien de "Euskeldun Batzokija", Ciriaco de Iturri Urlezaga. Le 12 septembre 1895, le drapeau fut saisi par les autorités espagnoles lors de la fermeture de ce siège social.

Histoire

Le drapeau n'est devenu officiel uniquement le 19 octobre 1936 grâce au premier gouvernement autonome basque. Pendant la guerre civile, lorsque les troupes qui se sont soulevées contre la Deuxième République ont pris le contrôle du Pays Basque sud, elles ont détruit tous les ikurriñas qui se trouvaient sur leur chemin. Après la victoire des fascistes, l'ikurriña a été banni de l'État espagnol et tous ceux qui ont été surpris en train de le porter, de le cacher ou de le dessiner ont été battus, emprisonnés ou condamnés à une amende. Les gudari, combattants, du Bataillon Gernika qui en avril 1945 ont libéré la Pointe de Grave dans le Médoc de l'occupant nazi ont également porté l'ikurriña. Le drapeau basque a donc été présent lors des derniers combats contre las allemands ainsi que pendant les défilés organisés à la libération.

Aussi, ce symbole par excellence de l'unité du peuple basque n'est devenu légal que deux ans après la mort du dictateur Francisco Franco.

Malgré la répression, de nombreuses personnes l'ont arboré notamment lors de manifestations publiques. C'est le 19 janvier 1977 que l'ikurriña fut officiellement hissé pour la première fois depuis la fin de la Seconde République. C'était sur la Place de la Constitution, dans le bâtiment de l'ancienne mairie de Donostia-Saint Sébastien, à la veille d'une grande fête.

Actuellement toujours interdit dans les bâtiments publiques en Navarre, l'ikurriña est aujourd'hui le drapeau officiel de la Communauté autonome basque, Gipuzkoa, Araba et Biscaye. Le drapeau mêlant le rouge, le vert et le blanc est aussi utilisé en Pays Basque nord. Il flotte un peu partout dans le monde, même au Conseil Départemental des Pyrénées Atlantiques basé à Pau. Souvent utilisé à des fins commerciales, le symbole représentant la fierté et la liberté est visible lors de manifestations comme l'Aberri Eguna, le jour de la patrie basque.

L'ikurriña, que l'on doit au fondateur du parti des démocrates basques EAJ-PNB, est également visible lors d'hommages, de funérailles, de grandes manifestations culturelles ou sportives comme le Tour de France ou les matchs de foot et de rugby organisés un peu partout au pays des basques...

Signification

Le fond rouge représente les basques et leur nation. La croix verte montre que les lois anciennes, garantes de la liberté des Basques, s'imposent au peuple. La croix blanche représentant la foi chrétienne, surmonte l'ensemble.

Le drapeau illustre ainsi la devise : JEL « Jaungoikoa eta Lege Zaharra » (« Dieu et la loi ancienne» en basque).

Bilboko ‘Euzkeldun Batzokija‘ izena zuen bilgunean euskal bandera lehen aldiz altxatu zen egunaren 130. urteurrenaren bezperan, Itxaso Atutxak adierazi du Ikurrina dela etengabe eraikitzen ari den herri baten ikurra. Izan ere lan hori “erantzukizunez, ilusioz eta konpromisoarekin” heldu nahi dio talde jeltzaleak, “inposaketarik gabe eta aldarrikatzen dugun errespetuarekin”.

“Ikurrina da batzen gaituen sinboloa. Emazte eta gizon berdin eta askeek osatzen duten eta errespetuan oinarritutako idealak partekatzen dituen komunitatea barne hartzen duen sinboloa da”. Hitz horiek aipatu ditu Itxaso Atutxa Bizkai Buru Batzarraren presidenteak EAJ-PNVk larunbat goiz honetan bertan Bilboko Arriaga Plazan Ikurrina lehen aldiz altxatu zen egunaren 130. urteurrena ospatzeko egin duen ekitaldi politikoan. 1894ko uztailaren 14an gertatu zen hura, Zazpi Kaleen bihotzean, Bilboko Posta Kalean, zegoen ‘Euzkeldun Batzokijan’.

Bilboko ‘Euzkeldun Batzokija‘ izena zuen bilgunean euskal bandera lehen aldiz altxatu zen egunaren 130. urteurrenaren bezperan, Itxaso Atutxak adierazi du Ikurrina dela etengabe eraikitzen ari den herri baten ikurra. Izan ere lan hori “erantzukizunez, ilusioz eta konpromisoarekin” heldu nahi dio talde jeltzaleak, “inposaketarik gabe eta aldarrikatzen dugun errespetuarekin”.

“Ikurrina da batzen gaituen sinboloa. Emazte eta gizon berdin eta askeek osatzen duten eta errespetuan oinarritutako idealak partekatzen dituen komunitatea barne hartzen duen sinboloa da”. Hitz horiek aipatu ditu Itxaso Atutxa Bizkai Buru Batzarraren presidenteak EAJ-PNVk larunbat goiz honetan bertan Bilboko Arriaga Plazan Ikurrina lehen aldiz altxatu zen egunaren 130. urteurrena ospatzeko egin duen ekitaldi politikoan. 1894ko uztailaren 14an gertatu zen hura, Zazpi Kaleen bihotzean, Bilboko Posta Kalean, zegoen ‘Euzkeldun Batzokijan’.

Bizkaiko jeltzaleen buruak nabarmendu nahi izan du EAJ-PNVrentzat Ikurrina dela “martxan dagoen herriaren sinboloa, etengabe eraikitzen denarena, etengabe aurrera eginez”. Lan hori hartu dute “EAJ-PNVko emakume eta gizonek erantzukizunez, ilusioz eta konpromisoarekin. Egunez egun, presarik gabe, etenik egin gabe. Beti errespetua oinarri eta abiapuntu hartuta, inposaketarik gabe. Egikaritzen eta aldi berean exijitzen dugun errespetuarekin”, adierazi du.

Atutxak EAJ-PNVren lan politikoa errespetuaren barnean kokatu nahi izan du “herri bat ez delako eraikitzen mastan bandera bat edo beste jartzeagatik: herri bat eraikitzen da errespetua abiapuntutzat hartuz, konpromiso eta erabaki irmoa duten emakume eta gizon prestatuek zuzenduko dituzten erakundeekin identifikatuta eta ordezkatuta sentituko den giza kolektibitatea eratuz. Kontzientzian eta borondatean haziko den proiektu batean, aurrean ditugun erronkei aurre eginez. Demokrazian eta erabakitzeko eskubidean aurrera eginez. Komunitatea eraikiz, azken finean, euskal herritar gehiago bere baitan hartuz, Ikurrinaren gorri, berde eta zuriaren baloreak bereganatuko dituztenak”, erran du Atutxak.

Ane Támarak, EAJ-PNVren Bilbo Zaharra Uri Erakundearen presidenteak, ekitaldiari hasiera emateko hitzak aireratu ditu. Támarak gogora ekarri duenez “Ikurrinak 130 urte daramatza askatasun eta elkartasun sinbolo izaten”, eta bi hitz horiek azpimarratu nahi izan ditu “gure gizartea anitza delako”. Gaur, den- denok, direnak direlakoak gure genero nortasuna, sexu adierazpena, jatorria, erlijioa edo ideologia… Den-denok, esan bezala, Ikurrinaren babespean gaude. Ikurrinak denok ordezkatzen gaitu. Eta ideia berberarekin erran duenez “gure bandera nazionala ere delako Euskadira aukera berrien bila etorri direnen ikurra. Askorentzat da bigarren etxea, hasiera berri bat, bai eta euskal diasporak bihotzean era gogoan daraman aberriaren sinboloa ere”.

400 pertsona baino gehiagok erantzun diote larunbat honetan EAJ-PNVk eta Bilbo Zaharreko Uri Erakundeak urtemuga hau ospatzeko egin dieten gonbidapenari. Ikurrin ugari ikusi ahal izan dira bertan, horietako asko, ordezkatzen dituzten uri erakundeen historiaren zaindari direla. Ekitaldiak jai izaera nabarmena izan du, eta euskal bandera nazionalari gorazarre egiteko aurresku batekin hasi da, Carmen Ortega Krutxaga eta Antxon Rodríguez Restegi Bilbo Zaharreko Uri Erakundeko alderdikideak ikurrina altxatzen ari ziren bitartean.

Ekitaldian parte hartu duten ehunka alderdikideen artean honako hauek izan dira Arriaga Plazan: Jon Andoni Atutxa, Ana San Nicolás, Aitor Landa, Jesus Lekerikabeaskoa eta Martín Pérez, BBBren burukideak; Elixabete Etxanobe, Bizkaiko ahaldun nagusia; Juan Mari Aburto, Bilboko alkatea, Amaia Arregi, Kontxi Claver eta Itziar Urtasun zinegotziekin batera; Aitor Esteban, Kongresuko Euskal Taldeko bozeramailea; Oihane Agirregoitia, europarlamentari jeltzalea, eta EAJ-PNVk erakunde publikoetan dituen ordezkari ugari.

Ikurrinak 130 urte

Sabino eta Luis Arana eta Goiri anaiek Ikurrina sortu zuten 1894ko uztailaren 14a baino egun batzuk lehenago. Egun hartan, uztailaren 14an, arratsaldeko seietan, euskal bandera nazionala lehen aldiz jarri zuten ‘Euzkeldun Batzokija’-n, Bilboko Posta kaleko 24. zenbakian zegoen etxeko bigarren solairuko lokalak inauguratzeko. Lehen ikurrina artilezkoa zen, eta ‘Euzkeldun Batzokija’-ko kiderik beteranoenak, Ciriaco de Iturrik eta Urlezagak jaso zuten. Hurrengo urtean, zoritxarrez, irailaren 12an, konfiskatu egin zuten Espainiako agintariek ‘Euzkeldun Batzokija’ itxi zutenean.

1936ko urriaren 19ra arte ez zuen Euzkadiko Gobernuak Ikurrinaren ofizialtasuna ezarri, Euskadiko bandera gisa. Gerra Zibilean, II. Errepublikaren aurka matxinatu ziren tropek euskal lurraldearen kontrola bereganatu ahala, bidean aurkitu zituzten Ikurrin guztiak suntsitu zituzten. Faxisten garaipenaren ondoren, Espainiako Estatuak debekatu egin zuen, eta ikurrina eraman, ezkutatu edo marraztera ausartzen ziren guztiek jipoiak, espetxea edo isunak jasan zituzten.

Francisco Franco diktadorea hil ondoren, Ikurrinak oraindik bi urte beharko zituen legeztatua izan arte, nahiz eta Ikurrina zeramaten pertsonak asko izan eta hainbat ekitaldi publikotan erakusten zen. 1977ko urtarrilaren 19an altxatu zuten ofizialki eta lehen aldiz II. Errepublika amaitu zenetik, Konstituzio Plazan, Donostiako udaletxe zaharraren eraikinean, hiriko jaiegun handiaren bezperan.